تحلیل اثرات عبور نامتقارن قیمت نفت از تورم (مطالعه موردی ایران)

با توجه با ساختار اقتصاد ایران، نقش درآمدهای نفتی در ایجاد تورم یک بعدی نبوده بلکه ماهیتی کاملاً چندبعدی دارد، به این مفهوم که، درآمد حاصل از فروش نفت از کانال های نرخ ارز، بودجه دولت، واردات و تورم وارداتی، پایه پولی، رشد gdp و سرمایه گذاری بخش دولتی بر تورم موثر بوده که در برخی موارد اثرات متضادی بر تورم دارد. لذا، بررسی و تحلیل نحوه¬ی انتقال و یا گذار تکانه¬های نفتی به تورم و نیز ارائه راهکارهای سیاستی مناسب امری ضروری است. از این رو، با عنایت به اهمیت قیمت نفت در جهان و به¬ویژه در کشورهای صادرکننده این کالا، تجزیه و تحلیل آثار و پیامدهای مقابله با تکانه¬های شدید نفتی نیز به یکی از چالش¬های اساسی سیاست¬گذاران و تصمیم¬گیران کلان اقتصادی در کشورهای مختلف جهان تبدیل شده است. این مقوله از منظر نظری با بررسی آثار شوک¬های نفتی بر اقتصاد کشورهای مختلف را در قالب دو گروه کشورهای صادرکننده و کشورهای واردکننده نفت، قابل تشریح است. تجربه شوک¬های قیمت نفت در کشور ایران در گذشته نشان داده است که این شوک¬ها اثرات زیادی بر نرخ تورم دارند، با این وجود این سوال مطرح است که افزایش قیمت نفت چگونه بر نرخ تورم اثرگذار است؟ و یا بیان دیگر، آیا قیمت نفت خام و نرخ تورم، ارتباط متقارنی با یکدیگر دارند و یا اینکه این ارتباط نامتقارن است؟. بنابراین، با توجه به داده¬های ماهانه متغیرهای تحقیق که در طول بازه¬ی زمانی 1380:1 الی 1392:1 در نظر گرفته شده، اهداف این پژوهش را «مدل¬سازی عبور قیمت نفت و بررسی اثر آن بر شاخص قیمت مصرف¬کننده به کمک الگوی از همجمعی پنهان» و نیز «تجزیه و تحلیل و ارائه راهکارهای سیاستی جهت کنترل آثار شوک های نفتی بر شاخص قیمت مصرف¬کننده» تشکیل می¬دهد. نتایج برآمده از این تحقیق نه تنها نشان¬دهنده¬ی عبور قیمت نفت از شاخص قیمت مصرف¬کننده در ایران بوده، بلکه با توجه به مقدار زیاد ضرایب به دست آمده در روابط بلندمدت، این نتیجه را در بر دارد که گذار قیمت نفت بر تورم در اقتصاد ایران (در دوره¬ی این تحقیق) بسیار قابل توجه می¬باشد. همچنین، بر اساس یافته¬های حاصل از مطالعه حاضر نامتقارن بودن انتقال قیمت نفت بر تورم نیز به اثبات رسیده است. این امر بیانگر، هم¬انباشتگی پنهان که نوعی هم¬انباشتگی غیرخطی و نامتقارن است، می¬باشد. از سوی دیگر، در روابط پویای کوتاه¬مدت در قالب الگوی cecm نیز عبور نامتقارن تکانه¬های مثبت و منفی قیمت نفت از شاخص قیمت مصرف¬کننده نیز مورد تأیید قرار گرفته است.